Жанысов Сырым Ақылбекұлы

Диссертацияның тақырыбы

Zr концентрациясы өзгерген кезде көп қабатты наноөлшемді жабындардың (Ti-Zr)n/(Ti-Si)N құрылымы және физикалық-механикалық қасиеттері

Отандық ғылыми кеңесші

Плотников Сергей Викторович, ф.-м.ғ.д. ҚР, профессор Хирш индексі – 9. Scopus базасы бойынша, Д. Серикбаев атында5ы ШҚТУ, НИДФ-нің профессоры, Өскемен қ, Қазақстан Республикасы.

Scopus Author ID: https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=7004577654.

Шетелдегі ғылыми кеңесші

Погребняк Олександр Дмитриевич, ф.-м.ғ. д, профессор,  Хирш индексі - 43 Scopus базасы бойынша, Сумы мемлекеттік университеті, наноэлектроника кафедрасының меңгерушісі., Сумы қ, Украина.

Scopus Author ID: https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=36119198500.

Негізгі ғылыми нәтижелері

Әр түрлі режимдегі Булат-6 тозаңдату қондырғысында жеке тұндыру әдісі әзірленді. Көп қабатты композициялық жабындардың негізгі параметрлерінің өзгеруі, мысалы, жеке қабаттардың қалыңдығы және модуляция кезеңі жабындардың қасиеттері мен сипаттамаларына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Тұндыру үшін диаметрі 100 мм TiZr және TiSi қорытпалары қолданылды. Cубстрат ретінде 12Х18Н9Т баспайтын болат қолданылды, субстраттардың өлшемдері 18×20×2 мм³ болды. Олар вакуумдық камераның қарама-қарсы жағында орналасқан, өйткені бұл позиция металл буларының субстратқа түскенге дейін айтарлықтай араласуына жол бермейді. Тұндыру алдында камера алдымен айналмалы сорғысы бар май сорғысының көмегімен шамамен 3,0·10^-5 Па-ға дейін сорылды. Осыдан кейін, субстрат іске қосу үшін камера аргонмен толтырылды, содан кейін нитридті қабықтарды тұндыру үшін реактивті газ ретінде жоғары таза азот (99,99%) камераға енгізілді. Көп қабатты композициялық жабындардың негізгі параметрлерінің өзгеруі, мысалы, жеке қабаттардың қалыңдығы және модуляция кезеңі жабындардың қасиеттері мен сипаттамаларына айтарлықтай әсер етуі мүмкін.

Тікелей нәтиже

TiSiN / TiZrN көп қабатты композициялық жабындары TiZr және TiSi қорытпаларын катодты-доғалы буландыру әдісімен сәтті алынды. Микроқұрылымдық талдау орташа мөлшері 9-11 нм болатын tizrn нанокристаллиттерінен тұратын нанокомпозиттік құрылымның қалыптасуын анықтады. Si₃N₄ кристалды фазасы анықталмады, бұл кремний кремний немесе кремний нитридінің аморфты фазасында болады деп болжайды. СЭМ көмегімен жүргізілген бақылаулар қатаң химиялық құрамы бар көп қабатты құрылымды анықтады. Бүрку алдында субстратқа аргон иондарының шашырауы адгезия беріктігін арттырады, бұл механикалық параметрлерге оң әсер етеді. Алынған жабындардың қаттылығының өзгеруі қабаттардың жалпы санының ұлғаюымен, бірақ модуляция кезеңінің төмендеуімен 24,5-тен 38,2 ГПа-ға дейін болды. Трибологиялық талдау нәтижесінде алынған жабындар жабысқақ тозуды көрсетеді.

Ғылыми еңбектері

1. O.V. Maksakova,  S. Zhanyssov,  S.V. Plotnikov, P. Konarski,  P. Budzynski,  A.D. Pogrebnjak,  V.M. Beresnev, B.O. Mazilin,  N.A. Makhmudov,  A.I. Kupchishin,  Ya.O. Kravchenko.  Microstructure and tribomechanical properties of multilayer TiZrN/TiSiN composite coatings with nanoscale architecture by cathodic-arc evaporation.  Journal of Materials Science,  volume 56, pages 5067–5081(2021). Scopus-та индекстелген.

2. Beresnev V.M., Lytovchenko S.V., Mazilin B.O., ...Kolodiy I.V., Zhanyssov S. Adhesion strength of TiZrN/TiSiN nanocomposite coatings on a steel substrate with transition layer. Journal of Nano- and Electronic Physics, 2020, 12(4), 04030. Scopus-та индекстелген.

3. S.A. Zhanyssov, S.V. Plotnikov, V.M. Beresnev, A.D. Pogrebnjak. Influence of surface  pretreatment parameters on the adhesive properties of multilayer  (TiZr)N/(TiSi)N coatings.  Advanced materials manufacturing and research: new technologies and techniques (AMM&R-2021) Ust-Kamenogorsk: Publishing House of D. Serikbayev  EKTU, 2021 — 64 page. конференция мақаласы.

4. Плотников С.В., Ердыбаева Н.К., Жанысов С.А., Максакова О.В., Погребняк А.Д. Структура и механические свойства многослойного покрытия TiZrN/TiSiN с наномасштабной архитектурой. «Вестник ВКГТУ им. Д.Серикбаева» и «Технические науки и технологии», Том 4, Часть 3, стр. 129.  ВКГТУ им. Д. Серикбаева, Усть-Каменогорск. ISBN 1561-4212 ISSN.

Хирш Индексі

тең 0. Scopus Author ID: https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57205293642.

Қаржыландырылатын ғылыми-зерттеу жобалары

1. 0005/ПЦФ-17 "Разработка технологии производства изделий медицинского назначения из тантала и ниобия".

2. 0010/ПЦФ-17 "Разработка сверхпроводящего провода для МРТ.

Шет тілдерін меңгеру деңгейі

-